KENT SOSYOLOJİSİNİN YÜKSELİŞİ: ŞİKAGO OKULU
Kentlerin sosyolojik olarak analiz edilmesine yönelik kuramsal çerçeve ilk kez
şikago Okulu tarafından geliştirilmiştir. şikago Okulu’nda kent sosyolojisine katkı
yapan düşünürlerin başında Robert Park, Ernest Burgess, Roderick McKenzie
ve Louis Wirth gelmektedir. 1920’lerden 1940’lara kadar, şikago Üniversitesi’yle
bağlantılı çok sayıda yazar, özellikle Robert Park, Ernest Burgess ve Louis Wirth
yıllarca sosyolojideki kuram ve araştırmaların ana temeli olan düşünceler geliştirmişlerdir.
Bu anlamda şikago Okulu tarafından geliştirilen iki yaklaşım özellikle dikkate değerdir. İlki, kent analizinde Park’ın kullandığı ekolojik yaklaşımdır.
Park’ın öğrencileri olan Burgess ve McKenzie ise ekolojik yaklaşım içinde kentlerin
büyüme süreçlerini analiz etmişlerdir. İkincisi, Wirth’ün kentliliği “bir yaşam
biçimi” olarak ele alan yaklaşımdır. Kent çalışmalarının yapıldığı bu yıllarda
şikago kenti adeta bir laboratuvar niteliğindeydi. şikago kenti, 1900’lerin başında
kentleşmenin izlenebileceği hızlı büyüme, yayılma, nüfus yoğunluğu ve çeşitlilik
gibi birçok özellikleri içinde barındırdığı için şikago Okulu için oldukça elverişli
bir ortam sağlamaktaydı.
Şikago Ekolü, kent üzerine yaptığı çalışmalarla, kenti bir araştırma laboratuvarı
haline getirerek nitel araştırmayı kentteki sosyal olayların çalışılması için en uygun
araştırma yöntemi olarak önermiştir. Doğal ve kentsel çevre arasında temel bir bağ
kurarak, karmaşık sosyal yapıları bir eko-sisteme benzer ve olgunluğa doğru ilerleme
halinde olan dinamik süreçler olarak görmüşlerdir. şikago Okulu’nun genel
yaklaşımına göre, doğal dünyada canlılar saha üzerinde sistematik şekillerde dağılma
eğilimindedir. Ancak bu şekilde farklı türler arasında bir denge ve eşitlik sağ-
lanır. şikago Okulu kent yerleşimlerinin ve bunlar içindeki farklı mahalle tiplerinin
dağılımının da doğadaki canlıların yaşamlarına benzer ilkelerle anlaşılabileceğine
inanmaktadır. Kentler, gelişigüzel büyümezler, çevrenin avantajlı özelliklerine tepki
olarak büyürler. Örneğin, günümüz toplumlarındaki büyük kent alanları nehirlerin
kıyılarında, verimli ovalarda veya ticaret yolları veya demiryollarının kesişme
noktalarında gelişme eğilimindedirler. şikago Okulu’nun çalışmalarında kent, kırsal
topluluklardan farklı, kendine özgü bir örgütlenme ve yaşam biçimine sahip,
ekonomi ve işleyiş bakımından özel işlevleri bulunan doğal bölgelerden oluşan ve
her bölgenin kendine özgü kişilik, kurum ve gruplarıyla kentsel ilişkilere dâhil olduğ
u bir mekânsal örgütlenme formu olarak kabul edilmiştir (Duru ve Alkan,
2002). şikago Okulu, 20. yüzyılın başlarında Amerika’da kentlerinin aldığı yoğun
göç sonrasında bütünleşme ve birlikte yaşamın yarattığı sorunlar gibi konularla ilgilenmiştir.
şikago Okulu gerek ele aldığı konular gerekse uyguladığı yöntemler
bakımından kent sosyolojisi alanında önemli bir çığır açmıştır. Ancak araştırmaları
n Amerikan kentleri ile sınırlı kalması, kuramın genel anlamda kabul görmesini
zorlaştırmıştır.